تعریف جامعی از وب سایت

w w w یا به زبان ساده وب، شبکه‌ای جهانی است که کاربران به وسیله اتصال به اینترنت می‌توانند از اطلاعات آن استفاده کرده یا در آن اطلاعات خود را منتشر کنند. معمولا به اشتباه از وب به جای مفهوم اینترنت استفاده می‌شود، ولی در واقع، وب یک سرویس است که با استفاده از اینترنت کار می‌کند، برای مثال ایمیل هم یک سرویس اینترنتی است. تاریخچه اینترنت هم به پیش از وب باز می‌گردد.

با این مطلب همراه شوید و تاریخچه طراحی وب سایت از آغاز تا امروز را بخوانید.

تاریخچه وب سایت

پیشروان و مخترعان وب سایت

می‌توان اولین وب سایت‌ها را متعلق به پروژه‌های IBM و پروژه Xanadu از تد نلسون، دانست. همچنین پل اتلت از پروژه Mundanium به عنوان یکی دیگر از پیشروان ابداع وب معرفی می‌شود. شاید این افرادی که نام بردیم جز پیشروان و مخترعان وب بودند ولی این تکنولوژی در آن زمان تنها شامل hyper textها بود و بس. وقتی این تکنولوژی مورد توجه قرار گرفت که با تکنولوژی اینترنت ترکیب شد. یعنی تا قبل از ترکیب آن با اینترنت، تعدادی صفحه شبیه مستندات وجود داشت که با هم هیچ ارتباطی نداشتند. بعد از این بود که آقای برنرز لی وب را به مفهوم امروزی ابداع کرد.

ابداع و پیاده سازی وب سایت

در سال ۱۹۸۰ شخصی به نام تیم برنرز لی که یک پیمانکار مستقل انگلیسی در تحقیقات سازمان هسته‌ای اروپا بود، ENQUIRE, را به عنوان پایگاه داده ساخت که فایل‌های این پایگاه داده ، از طریق هایپرتکست ها به هم متصل می‌شد. شاید درک مفهوم و عملکرد وب در آن زمان ، برای شما مشکل باشد ولی واقعیت این است که در آغاز، کار با وب بسیار تخصصی و مشکل بود در حالی که بازدهی و نتیجه بسیار ساده‌ای داشت. اما فراموش نکنید همین شکل ساده از وب تازه ابداع شده بود و بدیهیست که نسخه های ابتدایی فقط برای متخصصان و مهندسان برنامه نویسی قابل درک و استفاده بودند.

کمی بعد از ساخت پایگاه داده، آقای لی از یک سیستم کامپیوتر شخصی به عنوان سرور استفاده کرد و پروتکل TCPIP روی ماشین های غیر یونیکس نصب شد. برنرز لی در مارچ سال ۱۹۸۹ تصمیم گرفت نامی برای دستاور خود انتخاب کند بین تمام نام‌ها در آخر  WORLD WIDE WEB یا W W W را انتخاب کرد.

پس از آن آقای لی با شخصی به نام رابرت کلائو شروع به همکاری کرد. هر دوی آنها در کنفرانس های اروپایی تکنولوژی درباره اختراع خود صحبت کردند ولی موفق نشدند پشتیبان مالی برای فروش آن پیدا کنند.

در کریسمس ۱۹۹۰ بود که برنرز لی تمام ابزار مورد نیاز برای وب را ساخت: HTML و پروتکل HTTP  و مرورگری به نام WORLD WIDE WEB که یک ویرایشگر وب نیز بود. همچنین یک سرور برای HTTP و یک وب سرور هم توسط ایشان در آن زمان ساخته شد. در این لینک می توانید اولین صفحه وب ساخته شده را ببینید.

رشد وب سایت ها

در سال‌های ۱۹۹۲ تا ۹۵ آشنایی و استفاده از وب فقط برای قشر محدودی ممکن بود که شامل دانش آموختگان دانشکده علوم کامپیوتر و یا دانشمندان فیزیک می‌شد. همچنین در سر تا سر جهان تنها ۵۰ وب سرور وجود داشت. شاید برایتان جالب باشد که بدانید یک موتور جستجو هم به نام WAIS وجود داشت که از بین همین چند سایت، بعضی را ایندکس می‌کرد تا کاربران بتوانند در کل محتوای متنی آن جستجو انجام دهند.

می‌توان گفت دلیل موفقیت برنرز لی، متصل کردن فرامتن و اینترنت به هم بود. به بیان ساده‌تر، او ایده بسیار پر بازدهی را پیاده سازی کرد که از دو تکنولوژی جدید و قدرتمند استفاده می‌کرد. همچنین یک دلیل دیگر بر موفقیت برنرز لی وجود داشت:
در ابداع او (وب)، تنها نیاز بود که از یک طرف یعنی کاربر درخواستی صورت بگیرد و برای دیدن اطلاعات لینک، لازم نبود که مالک منبع کاری انجام دهد، این خصوصیت سرعت انتشار اطلاعات و خوانده شدن آن توسط کاربران را بسیار افزایش می‌داد.

وقتی وب محبوب شد و مورد توجه گرفت، صاحبان امتیاز پروتکل Gopher اعلام کردند که باید برای استفاده از این پروتکل وب، مبلغی به آنها پرداخت شود. این مشکل یکی از اولین مشکلات و موانع در برابر آزادی نرم افزار در حیطه وب بود. همین اقدامات صرفا اقتصادی، داشت باعث انزوای وب می شد ولی آقای برنرز لی مانند هر دانشمند آزاده‌ای می‌دانست که ارزش علم تنها زمانی نمود می‌کند که برای همه قابل استفاده، گسترش و ترمیم باشد. او می‌دانست با محدود کردن حق استفاده از وب، تمام خاصیت وب از بین می‌رود و سرعت رشد چندانی نخواهد داشت.

در سال ۱۹۹۳ آقای لی اعلام کرد که سرویس وب یک سرویس همگانی و رایگان بر روی اینترنت است و همه آزادند که از آن استفاده کنند. به این شکل بود که وب به عنوان یک تکنولوژی جدید و قدرتمند به جهان معرفی شد و با کمک برنامه نویسان، بعد از آن، رشد کرد و گسترش یافت. بعد از اعلام آقای برنرز لی، مبنی بر آزادی استفاده از وب، نسخه گرافیکی وب هم منتشر شد که توسط مرورگر MOSAIC برای اولین بار عرضه گردید. در واقع مرورگر موزاییک اولین مرورگری بود که امکان نمایش متن و تصویر را در کنار هم ممکن کرد.

اولین مرور‌گر‌های وب سایت

در ابتدا تنها کسانی می‌توانستند از مرورگر وب استفاده کنند که سیستم عامل NeXT داشتند. در آپریل سال ۱۹۹۲ نسخه اول نرم افزار کاربردی erwise در دانشگاه تکنولوژی هلسینکی معرفی شد و در ماه می همان سال VIOLA WWW توسط Pei Yuan Wei بوجود آمد. VIOLA ویژگی‌های پیشرفته‌ای همچون، امکان نمایش تصاویر، اسکریپت و انیمیشن را داشت. تنها سیستم عاملی که قادر بود هم VIOLA و هم erwise را پشتیبانی کند، سیستم عامل X windows system برای یونیکس بود. دستاورد مهم و جالب دیگر در سال ۱۹۹۲ این بود که اولین تست موفق برای ارتباط بین دو مرورگر از پلت فرم‌های متفاوت انجام شد. یکی از موفقیت‌های مهم در زمینه وب، همین ارتباط بین دو مرورگر از پلت‌فرم‌های متفاوت بود، زیرا اولین قدم‌ها برای گستردگی جهانی وب، برداشته شده بود.

در سال‌های بعد، دانشجویان دانشگاه کانزاس، یک مرورگر وب به نام LYNX، ساختند که قادر بود تصاویر گرافیکی را نمایش دهد، بعضی از طراحان وب اعتقاد داشتند اگر صفحه وبی در مرورگر لینکس قابل مشاهده نباشد، ارزش بازدید ندارد.

بعد نوبت به شرکت مایکروسافت رسید که برای سیستم عامل ویندوز، مرورگر CELLO را معرفی کرد. CELLO توسط توماس ار بروس طراحی و ساخته شده بود که در ماه جون ۱۹۹۳ به بازار عرضه گردید.
نهایتا در ماه آپریل ۱۹۹۴ اندریسن و جیمز کلارک، نسخه اول مرورگر Netscape Navigator را ساختند که از هر نظر به مرورگر‌های امروزی شباهت بیشتری داشت.

کنسرسیوم بین‌المللی WWW

در ماه می سال ۱۹۹۴، کنسرسیوم جهانی wC3 توسط تیم برنرز لی بنیاد نهاده شد. هدف اصلی کنسرسیوم این بود که تمام طراحان و توسعه دهندگان وب از استاندارد‌های جهانی اطلاع داشته باشند تا صفحات وب به یک شکل در دسترس همه افراد باشد. همچنین آقای برنرز لی اعلام کرد کنسرسیوم W3C دارای حق امتیاز آزاد است و بدین شکل هر کسی می‌تواند استاندارد‌هایی معرفی کند تا در کنسرسیوم بررسی و تصویب شوند.

تجاری سازی وب سایت‌ها

در سال ۱۹۹۶ تمام شرکت‌های مهم تجاری دریافتند که داشتن یک وب سایت، لازم و ضروری است. همچنین اغلب سهامداران و مدیران، استفاده از وب را در جهت تبلیغات رایگان و گسترده مفید می‌دیدند. این موضوع مشکلاتی را در اقتصاد، به صورت گسترده وجود آورد که در ادامه می‌خوانید.

صعود و نزول شدید دات کام

به دلیل نرخ بهره کم، در سال‌های ۱۹۹۸ تا ۹۹ تعداد زیادی شرکت استارت آپی راه اندازی شد، البته تعدادی از این کسب و کار‌ها، ایده‌های واقع‌گرایانه و ارزشمندی داشتند ولی بسیار دیگری فاقد این خصوصیات بودند و تنها با نرخ بهره کم وام‌ها، و ایده‌های جذاب و پوچ بوجود آمدند.

در سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ بود که شاخص بورس مرتبط با تکنولوژی در بیشترین حد خود قرار گرفت و بسیاری تشویق شده بودند که باز هم در عرصه تکنولوژی، سرمایه‌گذاری کنند. غیر از دلایلی که نام بردیم، فاکتور‌های دیگری هم باعث این صعود شاخص بورس و حباب اقتصادی بودند. کمپین‌های تبلیغاتی در اینترنت و تب عظیمی که در رابطه با پیشرفت بیوتکنولوژی به راه افتاده بود، چشم‌اندازی عظیم و البته غیر واقعی برای مردم ترسیم می‌کرد که همه مطمئن شده بودند سرمایه گذاری در عرصه تکنولوژی و هر شرکتی که پسوند دات کام دارد، آنها را قطعا پولدار می‌کند. ولی مانند هر ایده پوچ دیگری، مدت زیادی نگذشت که مشخص شد که بیشتر شرکت های تکنولوژی، سود منطقی و حتی حداقلی ندارند. اینجا بود که به صورت زنجیره‌وار شاخص بورس اکثر شرکت ها یکی پس از دیگری افت شدیدی کرد. وقتی از افت شدید صحبت می‌کنیم داریم به یکی از حباب‌های بزرگ اقتصادی در تاریخ امریکا اشاره می‌کنیم که در عرض ۵ تا ۶ سال ایجاد شد و از بین رفت. قطعا این حباب و انفجار آن خسارات مالی زیادی به همراه داشت، این بود که کنفرانس‌های زیادی برای تجدید نظر در تبلیغات تکنولوژی مخصوصا در اینترنت صورت گرفت.

همه گیری وب سایت‌ها

بعد از حباب اقتصادی و انفجار آن، شرکت‌های ارتباط از راه دور، یک عالمه ایده واقع گرایانه و مفید داشتند ولی با کمبود سرمایه گذاران، مواجه بودند. بسیاری از مردم، دیگر دوست نداشتند در تکنولوژی‌های اینترنتی سرمایه گذاری کنند این بود که تعداد اندکی سرمایه گذار در زمینه ارتباطات اینترنتی وجود داشت و همین باعث شد در نهایت اینترنت و نرم‌افزار های مربوط به آن برای همه در دسترس باشد و ارزان تمام شود.
همان طور که گفتیم بسیاری از شرکت ها از قبل از حباب دات کام، ایجاد شده بودند ولی ایده‌های واقع گرایانه و ارزشمندی داشتند، از طرفی کمبود سرمایه گذاران و علاقه مندان باعث شد شرکت های قوی با مدل‌های کسب و کار جالب بوجود بیایند. از جمله این شرکت‌های قدرتمند که از حباب دات کام جان سالم به در بردند و تبدیل به قطب های اقتصادی مهم امریکا شدند می‌توان به e Bay، amazon و شبکه های ارتباطی مانند My Space اشاره کرد. در سال های بعد هم شبکه‌های اجتماعی بوجود آمدند که اولین آنها فیسبوک بود، فیسبوک با یک ایده کلی جدید بوجود آمد و تا به حال پابرجا مانده، شاید در همین زمان فعلی فیسبوک برای شما جالب نباشد ولی به یاد داشته باشید که این کمپانی تنها محدود به فیسبوک نیست و تا کنون چند شبکه اجتماعی قدرتمند را خریده و اداره می‌کند.

یکی دیگر از قدرت‌های مهم تکنولوژی هم موتور جستجوی گوگل بود، که در حال حاضر قدرتمندترین سایت است. لازم به گفتن نیست که گوگل آنقدری قدرتمند شده که هر بیانیه یا ویژگی جدیدی که ارائه می‌کند روی هزاران و شاید میلیون‌های کسب و کار تاثیر می‌گذارد.

عواقب همه گیری وب سایت‌ها

حالا در گوشه و کنار جهان، امکان اتصال به اینترنت وجود دارد که این اتصال با کابل های نوری، مودم‌ها، روتر‌ها و ماهواره‌ها ممکن شده است، پس تقریبا در هیچ نقطه ای از جهان شما کمبود اینترنت را حس نخواهید کرد. از طرفی هر روزه میلیون‌ها مطلب منتشر شده یا میلیون‌ها محصول از طریق وب سایت ها فروخته می‌شود. این همه گیری به حدی رسیده که نمی‌توانیم روزی را بدون اینترنت و وب سپری کنیم: رزرو کردن نوبت ملاقات پزشک، بلیط سینما، پرداخت صورت حساب‌ها، همه و همه با اینترنت آسان شده و حتی گاهی تنها راه ممکن است.

درست است که همه‌گیری وب، زندگی راحت‌تری برای ما فراهم کرد ولی به همراه این همه گیری و پیشرفت، چند مورد منفی هم بوجود آمدند. از جمله این وجوهات منفی وب، می‌توان به جرم و جنایات اینترنتی و همچنین فیلتر و سانسور اطلاعات توسط بعضی دولت‌ها اشاره کرد.

از همه این‌ها گذشته، در زیر سایه بوجود آمدن غول‌های بزرگ تکنولوژی و اقتصادی، هیجاناتی شکل گرفت که بسیاری را، دوباره به سرمایه گذاری در وب و همچنین برنامه نویسی در این زمینه، تشویق کرد. شنیدن داستان‌های عجیب و جالب درباره دانشجویان نرم افزار که با امکانات حداقلی در پارکینگ خانه، تکنولوژی بزرگ و محبوبی ساخته‌اند، باعث شد در حال حاضر تعداد زیادی علاقه مند با آرزوی یک شبه میلیونر شدن، روز‌ها و شب‌ها وقت بگذارند و ایده بدهند و کدنویسی کنند.

نسل‌های جدید‌تر وب‌سایت‌

در قسمت های قبلی مطلب، درباره قدرت‌های مهم و اصلی وب صحبت کردیم. بعد از همه گیری وب سایت‌ها و امکان دسترسی همگانی، ایده‌های جدیدی در قالب وب، پیاده سازی شدند. یکی از این ایده‌های جدید، امکان انتشار اطلاعات توسط کاربر بود. به عبارتی اساس و محور کار این وب سایت ها، محتوایی بود که کاربران ایجاد می‌کردند. دو سایت مهم و قدرتمند که با این ایده ساخته شدند، ویکی پدیا و یوتیوب هستند. رشد بازدید و همکاری کاربران در این وب سایت ها بسیار سریع بود و همچنان هم جز برترین‌های وب و اشتراک گذاری محتوا، باقی مانده‌اند.

جمع بندی

از آغاز تا به امروز تاریخچه وب و طراحی سایت را بررسی کردیم، البته در آغاز رابط های کاربری وب به خوبی امروز نبودند و به طبع یک تکنولوژی همگانی محسوب نمی‌شدند. اگر احساس می‌کنید درک عمیقی از طراحی سایت در سال‌های اولیه ابداع آن ندارید، می‌توانید هر کدام از پروژه‌ها و مرورگر‌ها و تاریخچه آنها را تک به تک مطالعه کنید. در این مطلب تا حد ممکن تمام مفاهیم ساده شد تا مطالعه آن کسالت بار نباشد.  می توان گفت، این مقاله شبیه سال شمار وب است. اگر فکر می کنید اتفاق‌های مهم دیگری از تاریخچه وب وجود دارد که در اینجا به آن اشاره نشده، لطفا در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.