ثبت اختراع چیه و چه مراحلی داره؟ در این مقاله قصد داریم که از 0 تا 100 ثبت اختراعات و کلیه سوالات مربوط به این مبحث رو برای شما بررسی کنیم. آیا تا به حال چیزی اختراع کردین؟ تا به حال به فکر ثبت اختراعات خود بوده‌اید؟ Patent به معنای دادن حق انحصاری شی اختراع شده یا ایده ثبت شده به مخترع اون هست. در ادامه برای ثبت ایده یا ثبت اختراعات خود با ما همراه باشین.
حق ثبت اختراع چیه؟
حق اختراع یه حق انحصاریه که برای یه اختراع اعطا می‌شه. به عبارت دیگه حق ثبت اختراعات ، حق انحصاری محصول یا فرآیندی هست که به طور کلی روش جدیدی برای انجام کاری فراهم می‌کنه یا راه حل جدید فنی برای یه مشکل ارائه می‌ده.
برای دریافت حق ثبت اختراعات ، اطلاعات فنی مربوط به اختراع باید در یه درخواست ثبت اختراع برای عموم بشه. صاحب حق ثبت اختراعات می‌تونه به سایر اشخاص اجازه بده که از این اختراع با شرایط توافق شده مشترک استفاده کنند. مالک همچنین ممکنه حق اختراع رو به شخص دیگه‌ای بفروشه که پس از اون صاحب جدید حق ثبت خواهد شد.
به محض انقضا حق Patent ، حفاظت به پایان می‌رسه و یه اختراع وارد حوزه عمومی می‌شه. این مسئله به چه معنا هست؟ یعنی هر کسی می‌تونه بدون نقض حق ثبت، از این اختراع بهره برداری کنه.
این بحث رو با طرح این سوال ادامه می‌دیم. کسی که دارای حق ثبت هست، حق تصمیم گیری داره که چه کسی می‌تونه یا ممکنه از اختراع ثبت شده برای دوره محافظت از اختراع مورد نظر، استفاده کنه. به عبارت دیگه، حمایت از حق ثبت اختراعات به معنای این هست که اختراع توسط دیگران بدون رضایت صاحب اختراع قابل ساخت، استفاده، توزیع، واردات یا فروش نیست.
از چه نوع اختراعاتی می‌توان محافظت کرد؟
حق ثبت اختراع ممکن هست برای اختراعات در هر زمینه فناوری اعطا بشه. برای مثال از ظروف آشپزخانه روزمره گرفته تا تراشه فناوری نانو. به یاد داشته باشین یه اختراع می‌تونه یه محصول باشه مثل یه ترکیب شیمیایی یا یه فرآیند ( به عنوان مثال یه فرآیند برای تولید یه ترکیب شیمیایی خاص ). در حقیقت بسیاری از محصولات شامل تعداد زیادی اختراع هستند.
به عنوان مثال یه رایانه می‌تونه صدها اختراع داشته باشه و با هم کار کنند. سوال دیگه‌ای که در این بخش پیش میاد این هست که حفاظت از حق ثبت اختراعات برای چه مدت طول می‌کشه؟
باید بگیم که حفاظت از حق ثبت اختراعات برای مدت محدودی اعطا می‌شه. اما به طور کلی بخوایم بگیم به مدت 20 سال از تاریخ ثبت درخواست. شاید از خود بپرسین آیا این حق در هر کشوری معتبر است یا نه؟ باید گفت که حق ثبت اختراعات حقوق ارضی محسوب می‌شه.
به طور کلی حقوق انحصاری فقط در کشور یا منطقه‌ای که حق ثبت اختراعات در اون ثبت و اعطا شده، مطابق با قانون اون کشور یا منطقه قابل اجرا هست.
حقوق ثبت اختراع چگونه اعمال می‌شه؟
حقوق اختراع معمولاً به ابتکار صاحب حق در دادگاه اعمال می‌شه. در بیشتر سیستم‌ها، دادگاه حقوقی داره که جلوی نقض حق اختراع رو بگیره. با این وجود مسئولیت اصلی نظارت، شناسایی و اقدام علیه متخلفان، حق ثبت اختراعات به عهده صاحب امتیاز هست. در ادامه به بحث صدور مجوز برای Patent می‌پردازیم.
معنی صدور مجوز برای حق ثبت اختراع چیه؟ چرا انجام می‌شه؟
صدور مجوز برای ثبت اختراع به این معنی هست که مالک حق اختراع به فرد یا سازمان دیگری اجازه می‌ده تا اختراع خود را ایجاد، استفاده و برای فروش بگذارد. این امر مطابق با شرایط و ضوابط توافق شده صورت می‌گیره.
به عنوان مثال تعیین مقدار و نوع پرداختی که باید توسط پروانه به مجوز صادر بشه. این امر برای یه هدف مشخص در یه کشور مشخص و برای یه دوره زمانی توافق شده، هست. یه مالک حق ثبت اختراعات ممکن هست امکانات لازم تولید رو نداشته باشه، بنابراین تصمیم می‌گیره در ازای پرداخت حق امتیاز به دیگران این اجازه رو بده که اختراع اون رو انجام بدهند و بفروشند.
متناوباً یه دارنده حق اختراع ممکن هست از امکانات تولیدی برخوردار باشه، اما ممکن هست آنقدر بزرگ نباشه که بتونه تقاضای بازار رو پوشش بده. در این حالت، اون ممکنه علاقه مند باشه که به تولید کننده دیگه‌ای اجازه ثبت اختراعات رو بده تا از جریان درآمد دیگه‌ای بهره مند بشه.
وضعیت احتمالی دیگه، وضعیتی است که صاحب این حق تمایل به تمرکز در یه بازار جغرافیایی رو داشته باشه؛ بنابراین صاحب حق ثبت می‌تونه با داشتن منافع در بازارهای جغرافیایی دیگه به فرد یا سازمانی مجوز اعطا کنه. انعقاد قرارداد صدور مجوز می‌تونه به ایجاد یه رابطه تجاری سودمند متقابل کمک بکنه.
برخلاف فروش یا انتقال حق ثبت به طرف دیگه، مجوز دهنده همچنان از حقوق مالکیت اختراع ثبت شده برخوردار است.
چرا حق ثبت اختراع مفید است؟
در حقیقت اختراعات همه جنبه‌های زندگی بشر رو فرا گرفتن، از روشنایی الکتریکی (اختراع ثبت شده توسط ادیسون و سوان) و پلاستیک (اختراع ثبت شده توسط Baekeland) تا قلم‌های توپی (اختراع ثبت شده توسط Biro) و ریزپردازنده‌ها (اختراعات ثبت شده توسط اینتل). حق اختراع با ارائه شناخت از خلاقیت و امکان پاداش مادی برای ثبت اختراعات ، انگیزه‌هایی را برای آن‌ها ایجاد می‌کنه و از اونها محافظت می‌کنه.
در همان زمان انتشار اجباری، اختراع ثبت شده و برنامه‌های ثبت اختراع گسترش سودمند متقابل، دانش جدید رو تسهیل می‌کنه و فعالیت‌های نوآوری رو تسریع می‌کنه. زمانی که دانش به طور عمومی در دسترس باشه، به دلیل ماهیت اون، می‌تونه به طور همزمان توسط تعداد نامحدودی از افراد استفاده بشه.
گرچه این مورد بدون شک برای اطلاعات عمومی کاملاً قابل قبول هست اما برای تجاری سازی دانش فنی معضلی ایجاد می‌کنه. در صورت عدم حفاظت از این دانش، آزاد سواران می‌تونن به راحتی از دانش فنی جاسازی شده در اختراعات بدون شناخت خلاقیت مخترع یا کمک به سرمایه گذاری‌های مخترع استفاده کنند.
در نتیجه این کار مخترعین به طور طبیعی از آوردن اختراعات جدید به بازار دلسرد می‌شوند و می‌خوان اختراعات تجاری ارزشمند خود رو مخفی نگه دارن. یه سیستم ثبت اختراع در نظر داره با فراهم آوردن حقوق انحصاری محدود به مبتکران، چنین فعالیت‌های نوآورانه رو اصلاح کنه و از این طریق به نوآوران امکان دریافت بازدهی مناسب از فعالیت‌های ابتکاری خودش رو می‌ده.
به معنای دیگه و وسیع‌تر، افشای عمومی دانش فنی موجود در حق ثبت اختراعات یا Patent و حق انحصاری اعطا شده توسط حق ثبت، انگیزه‌هایی رو برای رقبا برای جستجوی راه حل‌های جایگزین و اولین اختراع فراهم می‌کنه. این مشوق‌ها و انتشار دانش در مورد اختراعات جدید، نوآوری بیشتر رو تشویق می‌کنه، این اطمینان رو می‌ده که کیفیت زندگی بشر و رفاه جامعه به طور مداوم افزایش پیدا می‌کنه. در ادامه بحث ثبت اختراعات به درخواست حمایت از Patent می‌پردازیم.
برای دستیابی به حق ثبت اختراع چه شرایطی باید رعایت بشه؟
شرایط زیادی وجود داره که برای دستیابی به حق ثبت اختراع باید رعایت بشه و تهیه لیست جامع و قابل استفاده جهانی امکان پذیر نیست. با همه این موارد، برخی از شرایط اصلی برای دستیابی به حق Patent شامل موارد زیر است:
- این اختراع باید عنصری از تازگی رو نشون بده. یعنی برخی از ویژگی‌های جدید که در مجموعه دانش موجود در حوزه فنی اون شناخته شده نیست. این مجموعه دانش موجود رو هنر پیشین می‌نامند.
- این اختراع باید شامل یه مرحله اختراع یا غیر واضح باشه. به این معنی که بدیهی است توسط شخصی که مهارت معمولی در زمینه فنی مربوطه داره، نمی‌شه اون رو استنباط کرد.
- این اختراع همچنین باید قابلیت کاربرد صنعتی رو داشته باشه، به این معنی که باید بتونه برای یه هدف صنعتی یا تجاری، فراتر از یه پدیده نظری صرف مورد استفاده قرار بگیره یا مفید باشه.
- موضوع اون باید طبق قانون قابل ثبت، پذیرفته بشه. در بسیاری از کشورها، نظریه‌های علمی، خلاقیت‌های زیبایی شناختی، روش‌های ریاضی، گونه‌های حیوانی یا گیاهی، کشف مواد طبیعی، روش‌های تجاری، روش‌های درمان پزشکی ( برخلاف محصولات پزشکی ) یا برنامه‌های کامپیوتری به طور کلی قابل ثبت نیستند.
- این اختراع باید در یه برنامه کاربردی و به روشی کاملاً واضح و کاملاً آشکار بشه تا بتونه توسط شخصی با مهارت معمولی در زمینه فنی مربوطه، تکرار بشه.
چه کسی حق ثبت اختراع رو می‌ده؟
حق اختراع توسط یه دفتر ثبت اختراع ملی یا یه دفتر منطقه‌ای اعطا می‌شه که وظیفه تعدادی از کشورها رو انجام می‌ده. در حال حاضر دفاتر Patent منطقه‌ای زیر که در حال فعالیت هستند، شامل موارد زیر می‌شه:
- سازمان مالکیت معنوی آفریقا (OAPI)
- سازمان مالکیت آفریقا (ARIPO)
- سازمان ثبت اختراعات اوراسیا (EAPO)
- اداره ثبت اختراعات اروپا (EPO)
دفتر ثبت اختراعات شورای همکاری برای کشورهای عربی خلیج (دفتر ثبت اختراعات شورای همکاری خلیج فارس) تحت چنین سیستم‌های منطقه‌ای، یه متاقضی درخواست می‌کنه از یه اختراع در یک یا چند کشور عضو سازمان منطقه‌ای مورد نظر محافظت کنه. دفتر منطقه‌ای این درخواست‌های Patent رو که همون تاثیر برنامه‌های ملی رو داره، می‌پذیره یا در صورت تامین کلیه ضوابط اعطای چنین اختراع ضبط شده منطقه‌ای، حق ثبت می‌ده. در حال حاضر هیچ سیستم جهانی برای اعطای حق ثبت اختراعات وجود نداره.
آیا برای ثبت اختراع به وکیل نیاز هست؟
یکی از سوالات رایج در حق اختراع همین است. این که آیا برای این کار به وکیل یا نماینده نیاز هست؟ باید بگیم که به طور کلی متقاضیان می‌تونن درخواست‌های ثبت اختراعات خود رو تهیه کرده و بدون کمک وکیل، ثبت اختراعات خود رو انجام بدن. با این حال با توجه به پیچیدگی اسناد Patent و مهارت‌های حقوقی مورد نیاز، مانند تهیه ادعا توصیه می‌کنیم که هنگام تهیه درخواست، از یه وکیل یا نماینده، کمک حقوقی بگیرین. به علاوه قوانین بسیاری از کشورها ایجاب می‌کنه که متقاضی که محل سکونت عادی یا محل اصلی کار اون در خارج از کشور است، توسط یه وکیل یا نماینده دارای صلاحیت در کشور نمایندگی بشه.
هزینه ثبت اختراع چقدر است؟
هزینه‌ها به طور قابل توجهی از کشوری به کشور دیگه (حتی مناطق مختلف یه کشور) متفاونه و از این رو لطفاً با اداره ثبت اختراعات ملی یا منطقه‌ای مربوطه برای اطلاعات دقیق تماس بگیرین. این موضوع می‌تونه جزئیات ساختار هزینه رو به شما ارائه بده، به طور کلی هزینه اختراعات ثبت شده رو نمی‌شه دقیق گقت.
در این بخش شاید نتونیم هزینه ثبت رو به طور دقیق به شما بگیم؛ اما می‌تونیم بگیم که این هزینه به چه عواملی بستگی داره. هزینه ثبت اختراعات به عواملی از جمله ماهیت اختراع، پیچیدگی اون، حق الوکاله حق ثبت، مدت زمان درخواست و اعتراض‌های احتمالی مطرح شده در هنگام بررسی توسط دفتر Patent بستگی داره.
برخی از کشورها به شرکت‌های کوچک و متوسط و متقاضیانی که درخواست رو به صورت آنلاین ثبت می‌کنند، تخفیف می‌ده. به علاوه، برخی از کشورها با پرداخت هزینه‌های اضافی، امکان تسریع در معاینه رو دارن. علاوه بر هزینه‌های ثبت رسمی ملی، به محض اعطای حق ثبت اختراعات توسط اداره ثبت، برای حفظ اعتبار حق اختراع باید هزینه‌های نگهداری یا تمدید رو به طور کلی به صورت سالانه پرداخت کنین.
در صورت تصمیم به ثبت اختراعات خود در خارج از کشور، باید هزینه‌های مربوط به ثبت رسمی مربوطه رو برای هر کشور مورد نظر، مثل هزینه ترجمه، هزینه استفاده از نمایندگی ثبت اختراعات محلی رو نیز در نظر بگیرین. این امر در بسیاری از کشورها برای متقاضیان خارجی مورد نیاز است.
چگونه اختراعات ثبت شده مربوط به تجارت است؟
اگرچه مطمئناً درست هست که همه شرکت‌ها اختراعات رو توسعه نمی‌دن، اما این که تصور کنیم حق اختراعات فقط برای فرآیندها و محصولات پیچیده فیزیکی یا شیمیایی اعمال می‌شه یا این که فقط برای شرکت‌های بزرگ مفید هست، اشتباهه! حق اختراع رو می‌تونیم برای هر منطقه از فناوری مثلاً از گیره‌های کاغذ تا کامپیوتر دریافت کرد.
علاوه بر این زمانی که مردم به حق ثبت اختراعات فکر می‌کنن، اونچه معمولاً به ذهن خطور می‌کنه موفقیت‌های عمده علمی مانند اولین لامپ الکتریکی ادیسون یا شرکت‌های بزرگ سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه است. در حقیقت بیشتر اختراعات ثبت شده برای پیشرفت‌های علمی چشم گیر نیست بلکه برای اختراعاتی که باعث بهبود اختراعات موجود می‌شه، اعطا می‌شه.
به عنوان مثال به نسل دوم یا سوم محصول یا فرآیندی که به روشی مقرون به صرفه یا کارآمدتر کار می‌کنه. برخی از کشورها نیز مقررات قانونی خاصی رو برای محافظت از نوآوری‌های افزایشی در نظر گرفته‌اند. این دسته، مدل‌های سودمند نامیده می‌شن و طول مدت اونها کوتاه‌تر از حق ثبت اختراعات است. به طور کلی به دست آوردن اونها آسون‌تر است.
در این مقاله در مورد حق ثبت اختراع با شما صحبت کردیم. سعی کردیم به بیشتر سوالات شما در این زمینه پاسخ بدیم. در صورت داشتن سوالات بیشتر با ما در میون بگذارید.
