حقیقی یا حقوقی ، مساله این است! انتخاب پیمانکار مناسب یک مساله است و انعقاد قرارداد با نوع صحیح پیمانکار حقیقی یا حقوقی چالشی دیگر. انتخاب هر یک از این نوع پیمانکاران مزایا و معایب خود را دارد که در این مقاله سعی کرده ام با زبانی شفاف به آن بپردازم.
حقیقی یا حقوقی، مساله این است! انتخاب پیمانکار مناسب یک مساله است و انعقاد قرارداد با نوع صحیح پیمانکار حقیقی یا حقوقی (شخص پیمانکار یا شرکت پیمانکار) چالشی دیگر. انتخاب هر یک از این نوع پیمانکاران مزایا و معایب خود را دارد که در این مقاله سعی کرده‌ام با زبانی شفاف به آن بپردازم.
از آنجا که قرارداد یک فرآیند و مستند حقوقی است و در تعریف، حقوق، الزام‌های ناظر بر روابط بین اشخاص است، پس پیش از هر چیز، بهتر است بدانیم شخص حقیقی و شخص حقوقی چه معنایی دارد.
شخص حقیقی Natural Person
شخص حقیقی یا شخص طبیعی Natural Person به هر فرد انسان گفته می‌شود. هر انسان یا شخص حقیقی با حیات و زنده به دنیا آمدن دارای حقوقی می‌شود و در زمان حیات خود آن حقوق را داراست و اغلب با مرگ او تمام یا محدود می‌شود. هر شخص حقیقی یا حقوقی می‌تواند طرف حق قرار بگیرد. در واقع شخصیت حقوقی نیز بنا به مصالح و نیازهای شخص حقیقی تعریف شده و حقوقی برای وی توسعه یافته است.
انحصار حقوق طبیعی
حقوق طبیعی به آن دسته از حقوق اطلاق می‌شود که برگرفته از ویژگی و طبیعیت افراد و اشخاص باشد و نیازمند تاسیس نیستند. بنابراین اشخاص حقوقی نمی‌توانند دارای حقوق طبیعی باشند. به همین دلیل است که به اشخاص حقیقی، اشخاص طبیعی نیز گفته می‌شود. حق حیات مثال بارزی از حقوق طبیعی است که منحصر به اشخاص حقیقی است.
انحصار ارتکاب جرم
شخص حقوقی نمی‌تواند مرتکب جرم شود (به جز در موارد بسیار خاص و بحث برانگیز حقوقی) چرا که جرم را افراد مرتکب می‌شوند.
شخص حقوقی Legal Person
به نهاد، موسسه، شرکت یا سازمان اطلاق می‌شود که با مرام و قصد معین از تجمیع و گردهم آیی اشخاص حقیقی پدید می‌آید و تاسیس می‌شود و قابل جریمه، انحلال یا توقیف است. شخص حقوقی ماهیت وجودی اعتباری یی است که مستقل از افراد و اعضایش طرف حق واقع می‌شود و می‌تواند تکالیف و حقوقی را کسب یا واگذار کند.
به موجب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شخص حقوقی بر سه نوع است:
- شخص حقوقی دولتی
- شخص حقوقی عمومی
- شخص حقوقی خصوصی
شخص حقوقی دولتی
شخص حقوقی دولتی شامل موارد زیر است:
- وزارتخانه ها
- موسسات دولتی (سازمان ملی استاندارد ایران، سازمان انرژی اتمی ایران، سازمان مدیریت صنعتی ایران، سازمان ثبت احوال ایران و…)
- شرکت‌های دولتی (بانک‌های دولتی، شرکت‌های بیمه دولتی، شرکت ملی نفت، شرکت ملی گاز، شرکت توانیر و…)
شخص حقوقی عمومی
شامل موسسات عمومی غیر دولتی است که به شرح زیر است:
- شهرداری‌ها و شرکت‌های تابعه آنان به شرط اینکه بیش از ۵۰ درصد سهام و سرمایه آنها متعلق به شهرداری‌ها باشد.
- سازمان تبلیغات اسلامی
- سازمان تامین اجتماعی
- هلال احمر
- کمیته ملی المپیک
- کمیته امداد امام خمینی
- بنیاد پانزده خرداد
- بنیاد شهید انقلاب اسلامی
- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
- بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی
- بنیاد امور بیماری‌های خاص
- و…
شخص حقوقی خصوصی
بخش خصوصی طبق قانون در ایران شامل چهار قسمت است:
- شرکت‌های تعاونی
- شرکت تعاونی تولید
- شرکت تعاونی مصرف
- شرکت‌های تجاری
- شرکت‌های سهامی خاص
- شرکت‌های سهامی عام
- شرکت‌های با مسولیت محدود
- شرکت‌های تضامنی
- شرکت‌های مختلط سهامی
- شرکت‌های مختلط غیر سهامی
- موسسات غیرتجاری
- دفاتر فنی
- دفاتر حقوقی
- دفاتر حسابرسی
- کلینیک‌های پزشکی
- و…
- موسسات غیر انتفاعی
- موسسات خیریه
- انجمن‌های علمی فرهنگی
آنچه به عنوان یک پیمانکار حقوقی در این مقاله از آن یاد می‌شود اغلب شخص حقوقی خصوصی از نوع شرکت‌های تجاری و یکی از انواع شرکت‌های سهامی یا مسولیت محدود است. در ادامه مقاله به بررسی مزایا و معایب هر یک از این دو نوع پیمانکار نرم افزاری – پیمانکار حقیقی یا حقوقی- می‌پردازیم.
پیمانکار حقیقی
پیمانکار حقیقی Natural Person Contractor یک شخص حقیقی است که برای انجام پروژه نرم افزاری یا طراحی سایت با آن قرارداد امضا می‌کنید.
مزایا و معایب قرارداد با شخص
مزایای زیادی در عقد قرارداد با یک پیمانکار شخص حقیقی برای طراحی سایت یا توسعه نرم افزار وجود دارد:
- سادگی شروع کار
- کاهش بوروکراسی و کاغذبازی
- امکان تأمین حداکثری منافع در انعقاد قرارداد
- سهولت بیشتر پیگیری تخلفات قراردادی
- هزینه پایین و امکان عقد قرارداد با قیمت رقابتی
- زمان بندی منعطف
- بروز خلاقیت در توسعه نرم افزار
- امکان سفارشی سازی زیاد
از سوی دیگر معایبی هم در انتخاب یک پیمانکار حقیقی وجود دارد که عبارتند از:
- قابلیت اطمینان پایین
- احتمال انحراف از استانداردها
- دسترسی محدود در موقعیت‌های بحرانی
- پشتیبانی ضعیف
انواع پیمانکار حقیقی
پیمانکاران حقیقی در حوزه نرم افزار شامل طیف وسیعی از فعالان در این زمینه هستند.
- مهندسان نرم افزار
- برنامه نویسان
- گرافیست‌ها و طراحان گرافیک
در ادامه به بررسی هر یک از این پیمانکاران پرداخته و تا حد امکان گستره تخصص و مهارت‌هایشان را توضیح می‌دهم.
مهندسان نرم افزار
مهندس نرم افزار Software Engineer فارغ التحصیل دوره کارشناسی یا بالاتر در رشته مهندسی نرم افزار است و با مبانی نظری و عملی فرآیند تولید نرم افزار آشنا است. محاسبات و نحوه برآورد هزینه و زمان کار را به درستی آموخته و با ابزارها و روش‌ها و فرآیندهای تولید نرم افزار آشنایی دارد. متدولوژی‌های نرم افزار را به صورت آکادمیک می‌شناسد و از چارچوب‌های فرآیند و نحوه انتخاب و به کار گیری صحیح چارچوب فرآیند کارا در هر پروژه آگاهی دارند.
مهندسان نرم افزار با مهندسی سیستم و مهندسی نیازمندی‌ها و اصول و روش‌های استخراج نیازمندی‌ها و تحلیل خواسته‌ها و طراحی و پیاده سازی و آزمون نرم افزار به خوبی آشنا هستند. در صورتیکه در انتخاب بین پیمانکار حقیقی یا حقوقی به این نتیجه رسیده‌اید که با یک شخص حقیقی وارد قرارداد شوید، یک مهندس نرم افزار کارآزموده و خوش نام، بهترین گزینه شماست.
برنامه نویسان
برنامه نویس Programmer شخصی حقیقی است با مهارت پیاده سازی که در زمینه برنامه نویسی بک اند یا برنامه نویسی فرانت اند با تنها یکی از فعالیت‌های چارچوبی فرآیند تولید نرم افزار است. برنامه نویس با تسلط به یک یا چند زبان برنامه نویسی Programming Language می‌تواند نیازمندی‌های استخراج شده را با یک طرح کلی و بدون طی مراحل استخراج، تحلیل و طراحی، به صورت کد در آورده و در قالب یک زبان برنامه نویسی به شما تحویل دهد.
گرافیست‌ها و طراحان گرافیک
گرافیست‌ها یا طراحان گرافیک Graphic Designer و به ویژه طراحان گرافیک کامپیوتری، نوعی از اشخاص حقیقی هستند که طراحی سایت و طراحی وب را با اشاره به کلمه «طراحی» یکی از انواع کار در حوزه طراحی می‌دانند و به آن به دید هنر می‌نگرند. قطعا طراحی سایت یک هنر است ولی نه یک هنر گرافیکی. حداقل در عمق و بطن خود این یک کار گرافیکی صرف نیست. از آنجا که مشتری و کارفرمای نا آگاه، هویت بصری سایت را ملاک عمل می‌داند، ناخواسته در دام طراح گرافیک برای انجام پروژه طراحی سایت خود گرفتار می‌شود.
گرافیست‌ها با کمی جستجو و خودآموزی سعی دارند مهارت‌های یک برنامه نویس حقیقی را به دست آورده و سهم خود را از بازار طراحی سایت کسب کنند. ادبیات گرافیست‌ها در این حوزه کمی متفاوت است. تاکید و تمرکز بر «نمونه کار» دارند چرا که این الگوی شناخته شده در بازار طراحی گرافیکی مانند طراحی بروشور و طراحی لوگو و طراحی بنر تبلیغاتی و… است. جایی که تمرکز بر هویت بصری است. نمونه کار طراحی سایت گرافیست‌ها اغلب پر از رنگ و لعاب و استفاده گسترده از فونت‌ها و تایپوگرافی‌های شکیل و چشم نواز و گرادیان‌های رنگی و ترکیب اشکال هندسی زیبا و البته خالی از کیفیت نرم افزاری است.
فراموش نکنید وبسایت شما هویت آنلاین شما در بازار شدیدا رقابتی موتورهای جستجو است و اگر به دنبال کسب درآمد از سایت خود هستید یک نرم افزار چابک و کارا و بهینه سازی شده است با رعایت حداقل معیارهای زیبایی شناسی و اصول طراحی رابط کاربری است که شما را به هدف تان می‌رساند، نه یک پوسته جذاب و پر رنگ و نقش بر روی کدهای کامپیوتری آشفته و درهم و برهم.
پیمانکار حقوقی
پیمانکار حقوقی Legal Person Contractor اغلب یک شرکت سهامی یا مسولیت محدود است که برای توسعه نرم افزار تحت وب یا طراحی سایت یا برخورداری از خدمات نرم افزاری با آن قرارداد امضا می‌کنید.
مزایا و معایب قرارداد با شرکت
از جمله مزایای عقد قرارداد توسعه نرم افزار یا قرارداد طراحی سایت با یک شرکت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دسترسی تضمین شده
- امکان برخورداری از پشتیبانی قابل قبول
در بررسی معایب عقد قرارداد با شرکت و اشخاص حقوقی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم بروز خلاقیت در کار
- امکان مواجهه با پاسخگویی ضعیف پس از تسویه حساب
- هزینه‌ها و اعداد و ارقام بالا
- عدم وجود امکان تأمین حداکثری منافع در قرارداد
- سهولت کمتر پیگیری تخلفات قراردادی
- پیچیده‌تر بودن فرآیند توسعه نرم افزار و بوروکراسی و کاغذ بازی
- امکان سفارشی سازی محدود
انواع پیمانکار حقوقی
در حیطه اشخاص حقوقی که می‌توانید با آنها قرارداد طراحی سایت امضا کنید، طیف وسیعی از فعالان به چشم میخورند:
- شرکت‌های و آژانس‌های تبلیغاتی
- شرکت‌های مهندسی نرم افزار
- شرکت‌های برنامه نویسی
- شرکت‌های میزبانی وب
شرکت‌های و آژانس‌های تبلیغاتی
شرکت‌های تبلیغاتی تحت عنوان بسته‌های تبلیغاتی مدتی که به این حوزه ورود کرده‌اند و طراحی سایت را نوعی تبلیغ برای افراد و نهادها و شرکت‌ها می‌شمارند. نگاه تبلیغاتی این شرکت‌ها جای زیادی برای کیفیت باقی نمی‌گذارد. آمده‌اند تا به هر قیمتی و با هر روشی که ممکن باشد یک سری شاخص را به اندازه‌ای مطلوب نزدیک کنند و از شما پول بگیرند. اساس کار تبلیغات است و نه توسعه یک محصول مهندسی شده. نزدیک شدن به این اشخاص حقوقی و شرکت‌ها صدمات و لطمه‌ها جبران ناپذیری به اشخاص مختلف وارد کرده که با کمی جستجو می‌توانید پیدایشان کنید. در هیچ شرایطی ورود به این حوزه را به شما توصیه نمی‌کنم. در صورتی که الزام جدی و منطقی به عقد قرارداد با این شرکت‌ها داشتید، با اطمینان و چشم باز اقدام کنید و سعی کنید طی قرارداد تضامین کافی بگیرید تا خسارت و ضرر احتمالی را به حداقل برسانید.
شرکت‌های مهندسی نرم افزار
شرکت‌های مهندسی نرم افزار یکی از انواع اشخاص حقوقی مناسب برای عقد قرارداد طراحی سایت یا توسعه نرم افزار هستند. عقد قرارداد با این شرکت ها، انتخاب صحیح و پسندیده‌ای است و در صورتی که از پس هزینه‌ها و قیمت‌های این شرکت‌ها بر می‌آیید یکی از بهترین گزینه‌ها برای عقد قرارداد تولید و توسعه محصولات نرم افزاری هستند. این شرکت‌ها با دید مهندسی اقدام به استخراج نیازمندی‌های شما کرده و با تنظیم مستندات قوی، مرحله به مرحله در طی چارچوب فرآیند نرم افزار شما را به یک نرم افزار با کیفیت نزدیک می‌کنند. هزینه‌ها علیرغم بالا بودن، مدیریت شده هستند و ریسک‌ها به درستی مدیریت و کنترل می‌شوند. در پایان نرم افزاری تحویل می‌گیرید که قابل توسعه و قابل گسترش است و از قابلیت اطمینان و قابلیت استفاده خوبی برخوردار بوده و به راحتی قابل نگهداری و پشتیبانی است.
انعقاد قرارداد با اشخاص حقوقی و شرکت‌های مهندسی نرم افزار پیچیدگی‌های زیادی دارد که بهتر است در این زمینه از مشاوری آگاه و کارآزموده در کنار خود بهره ببرید. چنین مشاوری ضمن ایجاب حداکثری خواسته‌های شما، منافع شما را در یک قرارداد منصفانه تضمین می‌کند و به شما در رسیدن به نرم افزاری با کیفیت کمک می‌کند.
شرکت‌های برنامه نویسی
شرکت‌های بسیاری در ایران ثبت و راه اندازی شده‌اند که با استخدام و آموزش برنامه نویسان مستعد اقدام به عقد قرارداد تولیدات نرم افزاری سفارشی برای مشتریان از طیف‌های مختلف می‌کنند. یک شرکت برنامه نویسی تمرکز بر استفاده گسترده از زبان‌ها و چارچوب‌های نرم افزاری دارد. مشکل بزرگ تولیدات نرم افزاری چنین شرکتی، احتمالا عدم وجود قابلیت توسعه و قابلیت نگهداری و قابلیت پشتیبانی بالا است. از آنجا که نرم افزار در این شرکت ها، با رویه‌های مهندسی توسعه نمی‌یابد، محصول نهایی قابلیت نگهداری پایینی دارد. در عقد قرارداد با اشخاص حقوقی از این دست به جزئیات کیفی محصول توجه ویژه‌ای کنید. در صورتیکه انتخاب خود را برای عقد قرارداد با یک شرکت برنامه نویسی را نهایی کرده‌اید توصیه می‌کنم حتما از یک مشاور آگاه در کنار خود برای مطالعه دقیق و تنظیم متن قرارداد بهره بگیرید.
شرکت‌های میزبانی وب
یکی دیگر از اشخاص حقوقی، شرکت‌های میزبانی وب یا همان وب هاستینگ Web Hosting است. شرکت‌های میزبانی وب نیز از بازار گسترده طراحی سایت و توسعه نرم افزار بی‌نصیب نمانده اند. این شرکت‌ها علیرغم برخورداری از کارشناسان و متخصصان در حوزه سخت افزار، شبکه و زیرساخت، اقدام به جذب نیروهایی در حوزه نرم افزار می‌کنند. تمرکز این شرکت‌ها بر ارائه پلن‌های میزبانی وب ارزان یا سفارشی با امکانات خاص در کنار توسعه نرم افزار به مشتریان است.
از آنجا که کار شرکت‌های میزبانی وب علیرغم نزدیکی حوزه ها، نرم افزار و توسعه محصولات نرم افزاری نیست، پیشنهاد می‌کنم برای عقد قرارداد طراحی سایت یا توسعه نرم افزار تحت وب خود به سمت این شرکت‌ها متمایل نشوید.
